گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری فارس- تابستان امسال بود که کمپین‌های متعددی در جهت مطالبه ایجاد محدودیت برای نگهداری حیوانات علی الخصوص سگ در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاد. گستردگی این مطالبات به نحوی بود که در تنها در سامانه مطالبات مردمی فارس من بیش از ۵۰ مطالبه پرامضا در خصوص این موضوع ایجاد شد که مطالبه «جلوی گرداندن سگ‌های خانگی در پارک‌ها را بگیرید» تا کنون با نزدیک به ۴۳ هزار نفر امضا پرامضاءترین آن‌هاست.

پس از شروع موج مطالبات در این موضوع، بسیاری از شهروندان نیز شروع به بیان روایت‌هایی از آسیب‌های جانی و روانی وارده به خود یا نزدیکانشان به خاطر حملات حیوانات خانگی کردند که شاید شنیده شده‌ترین آن‌ها مطالبه مادر «زینب» دختربچه لواسانی بود. دختری که در اثر وحشت از یک سگ در پیاده رو نزدیک به خانه‌شان دچار یک حمله عصبی شده و در نهایت این شوک زمینه ی بروز بیماری «خود‌ایمنی» می‌شود و روزهای تلخی را برای زینب و خانواده‌ش به وجود می‌آورد. (مشروح گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با «زهرا رازینی» مادر زینب را از اینجا بخوانید)

این روایت و روایت‌های دیگر مانند «حمله سگ خانگی به یک زن باردار در اصفهان و زایمان زودرس و پرخطر این خانم» و یا «قتل یک جوان بیست و چند ساله توسط صاحب یک سگ در اصفهان که برای حفاظت از خواهرزاده‌اش به سمت سگ رها شده سنگ پرتاب کرده بود» موجب خشم و انزجار بخش عمده‌ای از مردم در مقابل این پدیده ضداجتماعی شد.

در ادامه این روایت‌ها و مطالبات تعدادی از نمایندگان و کمیسیون‌های مجلس با تأکید بر ضرورت تحقق مطالبه بخش گسترده‌ای از مردم و اذعان به وجود خلاء قانونی در این موضوع، برای تصویب طرحی کارشناسی شده و دقیق درجهت تأمین امنیت جانی و روانی شهروندان در برابر پدیده نگهداری از حیوانات خانگی اعلام آمادگی کردند.

اعلام آمادگی کمیسیون اجتماعی و فرهنگی برای تدوین قانون جامع درباره نگهداری از حیوانات

در این راستا اردشیر مطهری عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگویی با خبرگزاری فارس اعلام کرد: ما در کمیسیون اجتماعی این موضوع را پیگیری می‌کنیم و آمادگی داریم در ارتباط با کمیسیون‌های تخصصی دیگر، یک قانون جامع و کامل در خصوص نحوه نگهداری از حیوانات در محیط‌های عمومی تصویب کنیم؛‌ البته از دستگاه‌هایی مانند پلیس و مراجع قضایی هم درخواست می‌کنیم خلأهای قانونی موجود و نظرات کارشناسی‌شان را به ما منعکس کنند تا طرح جامعی تهیه و در دستور کار قرار گیرد.

مجید نصیرایی سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نیز تصریح کرد: ما در کمیسیون فرهنگی این مساله را ابتدائا مورد بررسی قرار می‌دهیم و در ادامه آمادگی داریم با همکاری‌های مشترک با کمیسیون اجتماعی و بهداشت درمان طرح جامعی در خصوص سگ‌گردانی آماده کنیم. (متن کامل گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با نمایندگان مجلس درباره پدیده نگهداری از حیوانات خانگی را در اینجا بخوانید)

حال در روزهای اخیر با اعلام وصول طرح «طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک» در صحن مجلس به نظر می‌رسد، مطالبه مردم برای ایجاد محدودیت در خصوص نگهداری از حیوانات خانگی در مسیر تبدیل شدن به قانونی لازم الاجرا است.

این طرح که در قالب «الحاق موادی به قانون مجازات اسلامی (کتاب پنجم تعزیرات)» تدوین شده است با وضع مجازات‌های قابل توجهی قصد دارد، پدیده نگهداری از حیوانات خانگی را به عنوان موضوعی ضداجتماعی تبدیل به ناهنجاری رسمی کند تا نهادهای انتظامی و قضایی بتوانند با استناد به آن با پدیده نگهداری از حیوانات خانگی مقابله کنند.

۳۵ تا ۱۰۵ میلیون تومان جریمه برای نگهداری از حیوانات مضر و خطرناک

در این طرح مجلس واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل و نقل و گردانیدن حیوانات مضر و خطرناک از جمله سگ را ممنوع اعلام کرده و جریمه سنگینی معادل ۱۰ تا ۳۰ برابر حداقل حقوق اعلامی از سوی وزارت کار را برای آن معین کرده است. از طرفی اتحادیه صنف مشاورین املاک موظف کرده است ممنوعیت نگهداری حیوانات موضوع این قانون را جهت اطلاع و رعایت موجرین و مستاجرین، در قراردادهای اجاره گنجانیده و ذکر نماید.

۳ ماه توقیف برای خودرو حامل حیوان خطرناک

محدودیت دیگر پیش بینی شده در این طرح ممنوعیت حمل و گردانیدن حیوانات مضر و خطرناک است. این طرح مقرر کرده است: «در صورت حمل و گردانیدن حیوانات موضوع این قانون با وسائل نقلیه، علاوه بر مجازات نقدی مالک یا حامل حیوان، راننده خودرو نیز به جزای نقدی تعیین شده در این قانون محکوم و خودروی مربوطه نیز علاوه بر جریمه توسط پلیس به مدت ۳ ماه توقیف می‌گردد.» (دریافت متن کامل طرح صیانت از حقوق عامه در مقابل حیوانات مضر و خطرناک   )

طراح این طرح که به امضای ۷۵ نفر از نمایندگان مجلس رسیده است، مجتبی ذوالنوری نماینده مردم قم و رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی است. ذوالنوری در گفت‌وگو با خبرنگار حقوقی و قضایی خبرگزاری فارس به تشریح انگیزه‌های تدوین این طرح و جزئیات آن پرداخته است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

*انگیزه تدوین چنین طرحی از جانب شما چه بوده و از نظر شما چنین طرحی باید در اولویت مجلس قرار بگیرد؟

امروز یکی از معضلات زندگی اجتماعی ما نداشتن قانون در خصوص حیوانات غیرمتعارف، مضر و خطرناک است. چراکه براساس گزارشات متعددی که ما از مراجع متنوع و مربوطه داریم در بعضی از منازل کوروکدیل، میمون، سگ، گربه، موش، خرگوش، مار پرورش و نگهداری می‌شود. شکایات و گزارشات فراوانی نیز از پرورش و نگهداری این حیوانات در محیط زندگی وجود دارد و نیز گرداندن حیواناتی که علاوه بر آنکه نجس هستند، بیماری‌های آن‌ها به انسان سرایت می‌کند، مسئله دیگری است که بسیاری از مردم با آن مواجه هستند.

در خصوص بیماری‌هایی که از حیوانات به انسان منتقل می‌شود، من بیماری‌های متنوعی را فهرست کردم که از طریق حیوان به انسان سرایت می کند. مثلا ما انواع بیماری را داریم که از طریق گربه به انسان منتقل می‌شود که بسیار هم خطرناک هستند.

از طرف دیگر این موضوع کم کم دارد به یک حالت چشم و هم چشمی و رقابتی تبدیل می‌شود و این حیوانات دارند تبدیل به وسیله تفریح، تفاخر و حتی وسیله انس می‌شوند؛ به نحوی که در برخی موارد نگهداری سگ در خانه، رابطه اعضای خانواده را تحت تأثیر قرار داده است و برخی از اعضای خانواده عشق و علاقه‌ای که به نگهداری از سگ دارند، به ارتباطات خانوادگیشان ندارند.

حتی بخش زیادی از سبد هزینه‌های زندگی در برخی خانواده‌ها به این موضوع اختصاص یافته است. در حال حاضر ما مراکز بهداشتی و درمانی متعددی در این زمینه داریم و هزینه‌های سنگینی در این زمینه پرداخت می‌شود و حتی در مواقعی آرایشگاه، استحمام خاص و خیاطی خاص برای حیوانات نیز دیده شده است؛ بنابراین بخشی از بضاعتی که باید برای رفاه افراد جامعه استفاده شود در این زمینه تلف می‌شود که البته ما این موارد را چندان متعرض نیستم.

آنچه مهم است سه نکته است. نکته نخست بیماری است که به انسان ها منتقل می‌شود و در حال حاضر مراکز درمانی و پزشکی با بیماری‌های متنوعی از این جنس روبرو هستند و به ویژه کودکان و زنان باردار در معرض خطرات جدی در این خصوص هستند. این بیمارها را بنده اختصاصا از هر حیوان به انسان فهرست کرده ام و مطالعات و عمیق گسترده ای در این زمینه داشته‌ام.

نکته دومی که باعث شد بنده این طرح را طراحی کنم و به امضای تعداد زیادی از نمایندگان عزیز برسانم، بحث مزاحمتی بود که برای مردم ایجاد می‌شود. الان برخی در مجتمع‌های مسکونی سگ نگهداری می‌شود و برای بقیه مزاحمت ایجاد می‌کند، حالا این سگ از سگ‌های کوچک نژاد خاص تا سگ‌های گله را شامل می‌شود! این موضوع سبب شده که همسایگان احساس آرامش نکنند؛ چراکه صدای سگ و هراسی که ایجاد می‌کند برای عموم افراد آزاردهنده است.

مسئله دیگر ترسی است که نگهداری از حیواناتی مانند سگ ایجاد می‌کند. ما موارد متعددی داشته‌ایم که سگ ترسی ایجاد کرده و بچه یا زنی ترسیده و در اثر فرار ناشی از ترس با ماشین تصادف کرده است و برایش حادثه پیش آمده.

ما خطرات و مزاحمت‌های متعددی را در نتیجه نگهداری از حیوانات خانگی برای مردم شاهد هستیم که در نتیجه آن‌ها حقوق عامه مردم ضایع می‌شود. بسیاری از مردم در پارک‌ها و محیط‌های عمومی احساس امنیت نمی‌کنند و این موضوع فارغ از مسائل پاکی و نجاست است که مومنین را در این مواضع نگران می‌کند. بنابراین مهم ترین موضوعی که ما به آن توجه کرده‌ایم، مزاحمت‌هایی است که برای مردم ایجاد می‌شود و حقوق آن ها تضییع می‌شود.

مورد سومی که باعث شد بنده این طرح را دنبال کنم موضوع تغییر سبک زندگی ایرانی-اسلامی است؛ یعنی در حال حاضر در یک فرایند نرم سبک زندگی‌ها کاملا دارد غربی می‌شود، تقیدات کنار می‌رود و مشکلات جدی ایجاد می‌کند.مثلا وقتی چند خانواده در یک مجتمع مسکونی زندگی می‌کنند و یکی از همسایه‌ها از سگ نگهداری می‌کند، فرزندان کوچک و نوجوان دیگر همسایگان در اثر چشم و هم چشمی، خانواده خود را مجبور به خرید و نگهداری حیوان خانگی می‌کنند و پدر و مادر نمی‌توانند در این مواقع فرزندان خود را کنترل کنند. ما مواردی داشته‌ایم که عدم تمکین والدین از درخواست فرزندشان، فرار از خانه یا افسردگی و مشکلات روحی، روانی فرزندان را به همراه داشته است. بنابراین اینها آسیب‌هایی است که متوجه بچه‌های ما و خانواده‌های ما می‌شود و هر چه که جلوتر می‌رویم نیز کنترل آن سخت‌تر می‌شود.

*آیا برای این طرح مطالعات علمی نیز صورت گرفته است؟

این طرح بسیار جامع دیده شده و همه موارد در آن بیان شده است و متأسفانه با مطالعه‌ای که بنده در قوانین و ضوابط موجود کرده‌ام ما قوانین و مقرراتی برای این موارد نداشته‌ایم و تنها در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مواردی معدود و کمی اشاره شده است. مثلاً گفته شده اگر خر کسی در خیابان به کسی لگد بزند یا مرکب کسی رم کند و… مجازاتش چیست؛ بنابراین ما فقدان قانونی داشتیم و چون فقدان قانون داریم بعضی دستگاه‌ها انتظامی و قضایی به خاطر شکایات و فشار مردم اقدام به برخوردهای سلیقه‌ای با موضوع نگهداری از حیوانات می‌کردند.

از طرف دیگر ما کشورهای مختلف را مطالعه کردیم و بیش از هزار و ۲۰۰ صفحه قوانین کشورهای مختلف در خصوص برخورد با پدیده نگهداری از حیوانات و مدیریت این موضوع جمع‌آوری شده است. در کشورهای اسلامی و حتی کشورهای غربی جریمه‌های بسیار سنگینی برای متخلفین در نظر گرفته شده است که برخی از آن‌ها براساس واحد پولی ما به صد میلیون و بیشتر می‌رسد.

بنابراین احساس ما این بود که باید کاری صورت بگیرد تا وضعیت از این سردرگمی موجود خارج شود. این قانون نیز بسیار متنوع دیده شده است و پیش‌بینی شده است که در موارد مختلف باید چگونه با مسئله برخورد شود.

*ماده ابتدایی این مصوبه هرگونه واردات، تولید، تکثیر، پرورش، خرید و فروش، حمل و نقل و گردانیدن بسیاری ازحیوانات را ممنوع دانسته است. بخشی از حقوقدانان معتقدند که ممنوعیت کلی در این خصوص ممکن نیست؛ چرا که نگهداری از حیوانات علی الخصوص سگ و گربه در حال حاضر تبدیل به یک واقعیت اجتماعی شده است. بنابراین آیا این ممنوعیت می‌تواند کارساز باشد یا این قانون نیز مانند برخی قوانین دیگر به قانونی متروک تبدیل می‌شود؟

موارد قانونی که رعایت نمی‌شود به این دلیل است که یا جرم‌انگاری مناسب در خصوص آن‌ها صورت نگرفته است یا اینکه جرم و جزا با یکدیگر تناسب ندارند. مثلاً در مواردی حبس پیش بینی شده است در حالی که می‌دانیم حبس عوارض بسیاری برای افراد، زندگی‌ها و خانواده‌ها در بر دارد و وقتی جوانی را به حبس می‌رود او به عنوان یک سرمایه فعال کشور از تحصیل و فعالیت اقتصادی محروم می‌شود اما در این قانون جرم‌انگاری از نوع مادی است و وقتی مرتکب هزینه را بالا ببیند سعی می‌کند که مرتکب آن جرم نشود.

بنابراین ما در این طرح مطلقاً حبس پیش بینی نکرده‌ایم و صرفاً جزای مادی پیش بینی شده است. وقتی صاحب حیوان احساس کند که نگهداری از حیوانش برای دیگران مزاحمت ایجاد می‌کند و آن طرفی که آسیب دیده براساس قانون می‌تواند از او شکایت کند و او مجبور است که هزینه‌های بالای جریمه را تحمل کند؛ بنابراین از نگهداری سگ منصرف می‌شود.

برخی مواردی که امروز رعایت نمی‌شود و عادی شده است به دلیل این است که در آن موارد شاکی وجود ندارد. مثلاً خیلی کم اتفاق می‌افتد که کسی از یک مواد فروش شکایت کند اما در موضوع نگهداری از حیوانات مضر مانند سگ، اگر سگ فردی نگذارد همسایه‌هایش تا صبح بخوابند، آن همسایه‌ها شاکی محسوب می‌شوند و موضوع را پیگیری خواهند کرد و فرد زیان دیده به سراغ زیان زننده می‌رود.

به علاوه در اینجا سازوکاری تعریف شده است که در قراردادهای اجاره موضوع ممنوعیت نگهداری از حیوانات قید شود و اگر مالک یا  بنگاهی این موضوع را ذکر نکند، می‌بیند که ضرر خواهد کرد فلذا در اینجا شرط کردن مالک باعث می‌شود که این اتفاق رخ ندهد.

نکته دیگر این است که خیلی چیزها ممکن است تبدیل به سبک زندگی غلط و مضر بشود ولی قرار نیست که حاکمیت و جامعه در مقابل یک پدیده زیان‌بار و خطرناک کوتاه بیاید. الان ما معتادهای زیادی در کشور داریم و این موضوع تبدیل به سبک زندگی بسیاری از افراد و خانواده‌ها شده است. آیا معنای این موضوع این است که نباید با این انحراف اجتماعی برخورد کرد؟ این در حالی است که اگر قوانین محدود کننده وجود نداشته باشد مثل موضوع مواد مخدر که جرم‌انگاری در آن صورت نگرفته است، کسی نمی‌تواند از نیروی انتظامی و قضایی برخورد با این انحرافات را مطالبه کند و موضوع هر روز بیشتر گسترش می‌یابد.

نکته بعدی این است که در این موضوع مردم خودشان برای اجرای این قانون به میدان خواهند آمد؛ یعنی مردم خودشان موارد مزاحمت را گزارش می‌دهند و نیروی انتظامی موظف به پیگیری خواهد بود. به علاوه اینکه در این طرح پیش بینی شده است که اگر کسی بخواهد نگه‌داری حیوانی را گزارش بدهد در حالی که دوست ندارد هویتش فاش بشود، این امکان برای او وجود دارد و دستگاه قضایی و انتظامی نیز موظف به پیگیری شکایت او خواهد بود و در صورت عدم پیگیری خود آن دستگاه‌ها مواخذه خواهند شد. فلذا سعی شده است که هزینه کسانی که می‌خواهند در رفع این آسیب اجتماعی اقدام کنند، کاهش بیاید و هزینه کسانی که مشکل‌ساز هستند بالا برود.

 *برخی معتقدند که به سرانجام نرسیدن تلاش‌های قبلی مجلس برای قانون‌گذاری در این حوزه، به علت فشار مافیای دامپزشکی کشور و صاحبان گردش مالی گسترده این حوزه بوده است. آیا شما این موضوع را تأیید می‌کنید و آیا چنین فشارهایی درباره این طرح نیز تا کنون وجود داشته است؟

دو یا سه بار اقدامی اینچنینی در مجلس صورت گرفته که هربار مسکوت باقی مانده است. آخرین اقدام نیز در مجلس نهم بوده که همانطور که گفتید مافیای این حوزه از جمله واردکنندگان غذای حیوانات و درمانگاه‌های دامپزشکی فعال در این حوزه فشارهای بسیاری برای عدم تصویب آن طرح ایجاد کردند. در خصوص این طرح نیز علیرغم آنکه هنوز خبر زیادی از آن منتشر نشده است، بعضی دامپزشکان و مافیاهای این حوزه فعال شده‌اند و فشارهایی را نیز به ما وارد کرده‌اند؛ منتهی در این طرح منافع ملی و حقوق عامه مد نظر ما است نه منفعت بخش خاصی از جامعه و مافیاها.

البته پیش بینی می‌شود که فشارها و لابی‌های گسترده تری از طریق مافیا و ذی نفعان این حوزه به این طرح وارد شود اما ما در مجلس مقاومت می‌کنیم و از طرفی این مجلس با توجه به روحیات انقلابی و جوانی و حساسیتش به مسائل اجتماعی، مجلسی نیست که تحت تأثیر لابی‌ها از مواضع درستش کوتاه بیاید؛ بنابراین ما سرنوشت طرح‌های پیشین را برای این طرح، پیش بینی نمی‌کنیم.

*طرح در حال حاضر در چه مرحله ای قرار دارد؟

طرح چند ماه است که آماده شده و در مسیر رسیدگی قرار گرفته است با این حال روند اعلام وصول آن با توجه به ترافیک طرح‌ها کمی طولانی شد اما در نهایت در هفته گذشته در صحن مجلس اعلام وصول شد و به کمیسیون اجتماعی ارجاع شده و در مسیر خود قرار گرفته است.